Konya Sırçalı Medrese eyvan çinilerinde çarkıfelek.

Süsleme sanatları camiye yönelik insan silüeti koymadan geometrik şekiller üzerinden sanat olabilecegi gösterildi. İçerileri hat sanatıyla süslendi. Bursa Ulu Cami hat sanatı müzesi gibi beş vakit gelenlere ilham kaynağı oluyor. 

https://www.ajandahaber.com/m/islamda-sanat-makale,868.html İslamda Sanat

Prof. Dr. Yusuf Çetin; çarkıfeleğin, evren imgesi dışında, “Tanrıya Ulaşma ve Göğe Yükselmenin, İki Dünya Arasındaki Geçişin, Topraktan Gelenin Toprağa Döneceğinin, İyilik ve Bereketin, Şans ve Talihin Sembolü” olduğunu yazmış.

Çarkıfelek; TRT reklam kuşağında ve Malatya Ulu Camii’nin muhteşem kubbesinde. Eski Türk inancında evren imgesi çoğunlukla çarkıfelek simgesi olarak kullanılıyordu. Gök çarkının dönüşünü simgeleyen “çarkıfelek”, günümüzde feleğin çemberi, feleğin çarkı olarak dilimize yerleşti.

Cem Karaca’ya ait olan meşhur şarkıda; “Ben feleğin şu çarkına çomak sokarım /

Ben felegin tekerine çomak sokarım” cümleleri de, eskilerden, çarkıfelek kavramından bugüne taşınmıştır (dünyayı durdurmak / düzeni alt üst etmek)

*Sivas Müzesi’nde çarkıfelek işlenmiş bir mezar taşı

TRT reklam kuşağında yer alan çarkıfelek, rumi tepelik ve hatayilerle çevrelenmiş. Bu tasarımı geleneksel el sanatları mezunu biri hazırlamış olmalı. İsimsiz sanatçının ismini arıyorum. Not düşsek, çekinmeden tasarımcıları öne çıkarsak ne güzel olacak. Teşekkürler @neslihan_duran

Safranbolu Mektepçiler Konağı cephesinde sol başta “çarkıfelek” (1786-87) Bu cephe üzerine bir kitap yazılır. Hayat ağaçları, bereket gibi anlamlara sahip “eli belinde” motifi olduğunu tahmin ettiğim çok zengin süslemeler var.

Fotoğraf: @mimarimiras

İznik İsmail Bey Hamamı (14.-15.yy ?) sıcaklık kubbesinde “çarkıfelek”. İznik’in en önemli eserlerinden biri olan hamamda ılıklık ve sıcaklığa ait dört kubbe farklı şekilde tasarlanmış.

Sembolik anlamı dışında akustik etkisinin de olduğunu tahmin ediyorum. Teşekkürler @bora_akin

Türk köylü çorabında çarkıfelek (Sivas)

Eski Türk inancında göğün, Demirkazık’ın etrafında yıllık dönüşünün yanısıra, aynı anda yıldızları taşıyan gök çarkının da döndüğü kabul ediliyordu. Bir çift göksel ejderin de, gök kubbenin en altındaki çarkıfeleği çevirdiğine inanılıyordu.

Türk Köylü Çorapları’nda “çarkıfelek”. Ressam-koleksiyoner Prof. Kenan Özbel tarafından çizime aktarılan köy çoraplarında 22-26 arasındaki desenler çarkıfeleke aittir.

Sivas’ta Selçuklu mezar taşında ve Safranbolu Mektepçiler Konağı’nda (1786-87) “çarkıfelek” motifi yanında kullanılan motifi de merak ettim. Prof. Kenan Özbel; Türk Köylü Çorapları’nda Konya’dan verdiği örnekte bu motifi “dama” olarak belirtmiş. Araştırdığım bir desen.

Rize, Hemşin, Bilenköy (Tepan) Cami’nde ahşap sütunun üst başlığında “çarkıfelekler”. Bununla birlikte yine hayat ağaçları, dama ve henüz anlamını bilmediğim, altı dilime bölünmüş bir motif daha mevcut. Bu sütun başlığına bir kitap yazılır. Bu derece önemsenmediği için korunmuyor.

Konya İnce Minareli Medrese kubbesinde çarkıfelek motifi.

Kaynak Seda Özen Bilgili Hanımefendinin Twitter hesabından alınmıştır.